TOP 7 Hạng Mục Đá Không Thể Thiếu Trong Kiến Trúc Nhà Gỗ Cổ Truyền Việt Nam

Mục lục

(5/5)

Top 7 Hạng Mục Đá Quan Trọng Không Thể Thiếu Trong Kiến Trúc Nhà Gỗ Cổ Truyền Việt Nam

Trong nếp nhà Việt xưa, gỗ và đá luôn song hành như một đôi bạn tri kỷ. Nếu gỗ mang hơi ấm của rừng, mộc mạc mà thân quen, thì đá lại mang sự vững chãi của đất trời, bền bỉ qua tháng năm.

Đá mang lại cân bằng âm dương cho công trình

Dân gian xưa quan niệm rằng năng lượng toả ra từ đá giúp cân bằng âm dương đặc biệt với những nơi thờ cúng tâm linh. Trong bài viết này, nhà gỗ Nam Thành Phát mời quý bạn đọc cùng khám phá Top 7 hạng mục đá trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Việt Nam, để hiểu vì sao chúng lại được xem là những chi tiết “không thể thiếu” qua bao thế hệ.

I. Vai trò của đá trong kiến trúc nhà gỗ

Trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Việt Nam, đá giữ vai trò nền tảng – vừa là kết cấu chịu lực, vừa là điểm tựa của gỗ vừa là điểm nhấn thẩm mỹ và phong thủy. Nếu gỗ mang đến sự ấm áp, gần gũi thì đá lại đem đến sự vững chãi, trường tồn. Chính nhờ sự kết hợp hài hòa giữa gỗ và đá mà công trình nhà gỗ có thể đứng vững hàng trăm năm, vượt qua nắng mưa, gió bão mà vẫn giữ được dáng vẻ uy nghi.

Đá mang lại sự vững chãi trường tồn cho công trình

Ông cha ta xưa quan niệm rằng: “Nhà cao cửa rộng, nền sâu đá vững, phúc ấm dài lâu.” Họ tin rằng đá hấp thụ tinh hoa của đất trời, trải qua hàng nghìn năm hình thành dưới lòng đất, đá tích tụ năng lượng thâm hậu và tỏa ra nguồn khí vững chắc, bảo vệ ngôi nhà khỏi những biến động bên ngoài. Đặt chân lên nền đá mát lạnh, con người như được tiếp thêm sức mạnh, sự an yên, cảm nhận rõ sự vững chãi dưới từng bước đi.

Đặt trong dòng chảy văn hóa, ta thấy đá trong nhà gỗ không đơn thuần là vật liệu. Đá chính là “linh vật” mang năng lượng trấn an, quy tụ khí lành, bảo hộ gia đình. Khi kết hợp trong cùng một công trình, gỗ và đá tạo thành sự cân bằng âm dương: gỗ uyển chuyển, sinh động; đá cứng cỏi, kiên định.

II. Top 7 hạng mục đá quan trọng

Khi nói đến kiến trúc nhà gỗ cổ truyền, ta không thể chỉ ngợi ca gỗ quý, kèo cột mà quên đi những hạng mục đá âm thầm nhưng bền bỉ. Để hiểu trọn vẹn giá trị ấy, hãy cùng điểm qua 7 hạng mục đá quan trọng nhất trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Việt Nam – những chi tiết làm nên sự vững bền, uy nghi và linh thiêng cho mỗi công trình.

1. Cột đồng trụ đá

Bước vào một ngôi nhà gỗ cổ truyền, ấn tượng đầu tiên thường nằm ở cột đồng trụ đá đặt trước sân hoặc bên cổng tam quan nhà thờ. Đây không chỉ là những khối đá dựng đứng, mà còn là biểu tượng trấn giữ, thể hiện sự uy nghi của gia thế.

Hình ảnh cột đồng trụ đá

Cột đồng trụ chính là sự khởi đầu – “cánh cửa” là những “ngọn hải đăng” dẫn lối cho không gian thờ tự tâm linh như nhà thờ họ, từ đường, đền, miếu,.... Trên thân trụ thường khắc câu đối, rồng phượng, hoa sen – vừa để trang trí, vừa để gửi gắm triết lý sống.

Cột đồng trụ không chỉ là biểu tượng uy nghi, mà còn mang ý nghĩa trấn giữ, xua đuổi tà khí, bảo hộ gia trạch. Mỗi nét đục, đường chạm là sự kết tinh giữa bàn tay nghệ nhân Nam Thành Phát và tinh hoa tâm linh.

Chạm khắc hoa văn tinh xảo của thợ Nam Thành Phát

Nếu thân cột đồng trụ là sức mạnh vững bền của đất đá, thì ngọn lửa trên đỉnh trụ lại là khát vọng sống, là tinh thần bất khuất vươn lên. Hai yếu tố ấy hòa quyện, tạo nên một biểu tượng vừa uy nghi, vừa giàu triết lý trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền.

♣ Xem ngay: Tìm hiểu chi tiết về cột đồng trụ

2. Cột hiên đá

Cột hiên đá nhà gỗ 5 gian

Hiên nhà được coi như khoảng đệm quan trọng, nơi giao thoa giữa bên trong và bên ngoài, giữa “âm” của gian thờ và “dương” của sân trời. Hiên chính là chỗ nghỉ chân, là nơi tiếp gió, đón ánh sáng, và cũng là điểm nhìn đầu tiên khi khách bước vào. Bởi vậy, cột hiên không chỉ giữ chức năng chống đỡ mà còn định hình thần thái của cả công trình.

♣ Xem thêm: Khám phá nhà gỗ 5 gian cột hiên đá tại Bắc Ninh - Gỗ Lim Campuchia

Nếu cột gỗ ấm áp, gần gũi thì cột hiên đá lại mang vẻ đẹp trầm mặc, bền bỉ, trường tồn. Đá chịu nắng mưa, chống phong hóa, thay gia chủ hứng chịu mọi thách thức của thời gian. Chính sự hiện diện của những cột đá ấy giúp hiên nhà không bao giờ mất đi dáng vẻ uy nghiêm.

Nhà thờ gỗ 3 gian với hệ cột hiên đá bo tròn chạm khắc rồng phượng tinh xảo

Ngày nay, cột hiên đá được chế tác với nhiều kiểu dáng và chất liệu khác nhau. Có loại cột tròn thanh thoát, cột vuông chắc khỏe; có cột để trơn giản dị, có cột chạm khắc tứ linh, tứ quý tinh xảo. Chất liệu cũng đa dạng: đá xanh Thanh Hóa, đá xanh Ninh Vân, đá xanh rêu, đá trắng, đá vàng… Mỗi loại mang một vẻ đẹp riêng, nhưng đều hướng tới giá trị bền vững và trường tồn cùng ngôi nhà gỗ.

3. Chân đá tảng

Chân tảng chính là phần đế kê dưới mỗi cột gỗ. Tuy chỉ là chi tiết nằm thấp, ít được để ý, nhưng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng. Chân tảng đá nâng cột gỗ khỏi mặt đất, giúp cột không bị ẩm mốc, mối mọt hay mục ruỗng bởi hơi đất. Đồng thời, nó còn có nhiệm vụ phân tán lực nén từ thân cột xuống nền, tránh tình trạng lún nứt, giúp công trình đứng vững hàng trăm năm.

Cận cảnh quá trình đặt chân tảng chuẩn bị lắp dựng nhà gỗ

Các nghệ nhân xưa thường chạm khắc trên chân tảng những họa tiết mang tính biểu tượng, phổ biến nhất là hoa sen bung nở. Sen mọc từ bùn nhưng vẫn tinh khiết, tượng trưng cho sự thanh cao, cho cốt cách vững vàng mà thanh thoát. Ngoài hoa sen, còn có kiểu chân tảng lá đề, cánh sen úp ngược, hoặc hình tròn trơn – mỗi loại mang một phong thái riêng, nhưng đều góp phần làm đẹp cho toàn bộ nền cột và hiên nhà.

Nhìn vào những chân tảng đã mòn dấu chân người, ta không chỉ thấy tuổi thọ của công trình, mà còn thấy cả dấu ấn của thời gian, của bao thế hệ đã qua lại, bước lên bậc hiên, gửi gắm đời mình trong nếp nhà.

4. Bậc tam cấp & lan can đá

Bậc tam cấp bằng đá thường được đặt ngay trước hiên, là điểm nối giữa sân và các gian nhà. Đá với ưu thế bền chắc, chịu lực tốt, ít bị mài mòn, giúp tam cấp giữ được dáng vẻ nguyên vẹn hàng trăm năm. Lan can đá đi kèm có tác dụng dẫn lối, tạo sự cân đối, giúp việc di chuyển thuận tiện và an toàn hơn.

Thi công hạng mục đá cho công trình nhà thờ 3 gian

Người xưa quan niệm: “Nhà có bậc tam cấp, như đời có nề nếp.” Bậc đá chính là sự sắp đặt để nhắc nhở con cháu giữ gìn nề gia phong. Chính vì vậy, tam cấp và lan can không chỉ là kiến trúc, mà còn là biểu tượng kỷ cương và trật tự trong nếp nhà Việt.

Bậc tam cấp đá xanh Thanh Hoá

Lan can chạm rồng

Tam cấp và lan can đá không chỉ đơn thuần là lối đi, mà còn là “khung cửa” tạo nên sự uy nghi cho mặt tiền. Các chạm khắc trên lan can thường là sóng mây, hoa sen, hổ phù, tứ linh… Mỗi đường nét đều được tính toán kỹ lưỡng để hòa hợp với tổng thể công trình, khiến hiên nhà trở nên gọn gàng, bề thế và sang trọng.

Lan can tay vịn bằng đá nguyên khối bền chắc

5. Bức bình phong đá

Bình phong đá là một tấm chắn bằng đá, thường đặt ở mặt tiền các công trình tâm linh và nhà gỗ cổ truyền như đình, chùa, từ đường, nhà thờ họ. Nó vừa mang chức năng chắn gió, che chắn tầm nhìn trực diện, vừa là yếu tố phong thủy quan trọng, tượng trưng cho sự bảo vệ và giữ gìn cát khí trong gia môn - trấn giữ, canh gác, giữ cho ác quỷ không xâm nhập được vào khu vực linh thiêng.

Bộ bình phong đá đầy đủ thường gồm cuốn thư đá và chiếu đá được chế tác hoàn toàn từ đá nguyên khối cùng với những chạm khắc tinh xảo như bên bút bên kiếm, mây lửa sóng nước, cá chép hoá rồng, cửu ngư quần hội,... Đặc biệt hình ảnh Rồng được xuất hiện khá nhiều bởi rồng nằm trong bộ tứ linh đứng đầu tượng trưng cho quyền lực, sức mạnh, sự thịnh vượng.

Kết hợp với nghệ thuật chạm khắc kết hợp chạm nổi và chạm chìm, tạo nên chiều sâu thị giác. Nhìn vào, ta có cảm giác như rồng phượng đang uốn lượn sống động, sóng nước đang dâng trào ngay dưới chân..

6. Cổng đá

Cổng là bộ mặt của cả công trình, cổng không chỉ phân định ranh giới giữa bên ngoài – bên trong, mà còn là nơi chuyển giao trạng thái tâm thức: bước qua cổng, con người như rũ bỏ bụi trần để tìm về sự tĩnh tại, thiêng liêng.

Cổng thường được bố trí theo dạng cổng tam quan (cổng có 3 lối đi) hoặc tứ trụ ( với 4 cột đá lớn) trong các công trình từ đường nhà thờ họ hay đình chùa. Hình ảnh những trụ đá lớn bằng đá xanh nguyên khối, chạm khắc hoa văn tinh xảo, có mái che cong vút lên trời tạo thế vươn lên vươn xa đồng thời xua đuổi tà khí, mang lại cát lành.

Qua cổng đá, bước nhẹ vào hiên,
Thấy trời đất tĩnh yên trong lòng.

Sự khéo léo của nghệ nhân, cái tài cái tình cái ý nghĩa nhân sinh ẩn từng trong nét đục cái chạm vừa phản ánh tinh hoa mỹ thuật cổ vừa mang ý nghĩa trường tồn, cát tường, sinh khí. Ngoài ra, hệ thống cổng đá còn giúp cho toàn bộ công trình trở nên hoành tráng, có “thế” và có “hồn”.

7. Các hạng mục đá khác

Ngoài các hạng mục đá chính mà nhà gỗ Nam Thành Phát nêu ra ở trên, gia chủ có thể tham khảo một vài hạng mục đá phụ trợ trong thiết kế - thi công nhà gỗ cổ truyền khác nhưng lại mang giá trị thẩm mỹ và tâm linh sâu sắc.

* Hòn non bộ: Đặt trước sân hay trong khuôn viên, non bộ đá gợi lên cảnh quan sơn thủy hữu tình, đưa hơi thở thiên nhiên vào không gian sống, đồng thời điều hòa phong thủy.

* Phù điêu & tượng đá: Những mảng chạm khắc đá tinh tế như hoa sen, tứ linh, tứ quý… không chỉ làm đẹp không gian mà còn gửi gắm lời cầu chúc bình an, may mắn cho gia chủ.

Phù điêu đá Tranh Đồng quê

* Ngưỡng cửa: Là phần bệ chắn giữa cửa bức bàn, vừa bảo vệ gỗ khỏi mối mọt, vừa tạo sự cân bằng, trấn giữ luồng khí ra vào.

Ngưỡng cửa đá chữ Vạn

* Bộ lư hương: Đặt ở sân hay trong khuôn viên thờ tự, lư hương đá mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, nơi con cháu dâng hương tưởng niệm tổ tiên, gắn kết truyền thống gia tộc.

III. Lưu ý khi thiết kế và thi công hạng mục đá

Đá là vật liệu trường tồn, nhưng nếu không biết cách chọn lựa, thi công, rất dễ dẫn đến tình trạng thừa – thiếu, phá vỡ tổng thể hoặc mất cân đối phong thủy. Gia chủ cần ghi nhớ những lưu ý sau:

1. Chọn vật liệu đá

“Gỗ chọn thớ, đá chọn thớt” – ông cha ta đã đúc kết như vậy; vì thế nên ưu tiên đá tự nhiên nguyên khối: đá xanh Thanh Hoá, đá xanh Ninh Vân, đá xanh rêu, đá vàng hoặc đá trắng nguyên khối, bền chắc - nặng - có độ cứng cao, ít rạn nứt.

Đá tự nhiên nguyên khối bền chắc

Tránh dùng đá nhân tạo dễ xuống màu, nhanh hỏng hay đá vụn, đá ghép hay đá kém chất lượng bởi “xây nhà bằng đá rời, sớm muộn cũng thành cát bụi” .

2. Hài hòa với tổng thể

Lựa chọn vật liệu đá phải đồng bộ với kiến trúc gỗ từ tông-chất-nhịp - chọn đá sao cho nổi bật được sắc nâu đỏ của gỗ tránh trường hợp bị lấp ép mạnh ai nấy đẹp.

Lắp dựng các hạng mục đá cho nhà thờ 3 gian tại Nghệ An

Ngoài ra lựa đá cũng phải phù hợp với quy mô công trình ví dụ nhà gỗ 5 gian bề thế nên chọn cột đồng trụ lớn, chiếu rồng chạm tinh xảo. Ngược lại, nhà gỗ 3 gian nhỏ gọn chỉ cần chân tảng, tam cấp vừa vặn, tránh rườm rà không hài hoà với tổng thể.

3. Về phong thuỷ

Đá không chỉ để kê, để chặn – mà còn để giữ khí, dẫn khí. Tam cấp đá phải bậc số lẻ (1, 3, 5, 7) theo quan niệm “sinh – lão – bệnh – tử”, chọn số “sinh” để khởi đầu hanh thông, rước phúc lộc vào nhà.

Cột đồng trụ phải đặt ngay ngắn trước sân, mang tính trấn yểm và khai sáng. Ngưỡng cửa đá vừa ngăn bụi trần, vừa giữ sinh khí trong nhà – như một cánh đê ngăn dòng, giúp “nước chảy mãi không cạn”.

4. Kỹ thuật thi công

Nhờ sự giúp sức của máy cẩu để lắp đặt chuẩn xác

Đá dù nặng nhưng lắp đặt phải tinh tế, chuẩn xác tuyệt đối. Chân tảng phải kê thăng bằng, không nghiêng lệch, để cột gỗ trụ vững “như cây đại thụ giữa trời”. Khi chạm khắc, cần tay nghề thợ giỏi – vì chỉ một nhát đục vụng về, hoa văn đá có thể biến từ “ngọc” thành “sạn”.

5. Đơn vị thi công

Nam Thành Phát tự hào là đơn vị thi công trọn gói uy tín chuyên nghiệp

Một công trình đá đẹp không chỉ nhờ nguyên liệu chuẩn, mà còn nhờ bàn tay người thợ lành nghề - chuyên nghiệp. Gia chủ cần chọn đơn vị am hiểu cả gỗ lẫn đá, đặc biệt là những đơn vị đang triển khai mô hình thiết kế thi công trọn gói để phối hợp hài hòa. Bởi nếu chỉ giỏi về đá mà thiếu hiểu biết về kết cấu gỗ, công trình dễ rơi vào cảnh “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”. Một đơn vị uy tín sẽ đảm bảo: đúng kỹ thuật, đúng phong thủy, và đúng tinh thần truyền thống.

IV. Đơn vị thiết kế thi công nhà gỗ uy tín: Nam Thành Phát

Chọn mặt gửi vàng, nhà gỗ Nam Thành Phát tự hào là đơn vị uy tín nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế - thi công trọn gói nhà gỗ cổ truyền được khách hàng tin yêu lựa chọn. Mỗi công trình là một minh chứng sống động cho tay nghề tinh xảo, sự am hiểu sâu sắc về phong thủy và cái tâm giữ gìn hồn Việt.

Nam Thành Phát tại Nam Định

Với trụ sở đặt tại trung tâm xã Hải Hậu tỉnh Ninh Bình (thị trấn Yên Định xã Hải Hậu, Nam Định cũ) – cái nôi của nghề mộc truyền thống, chúng tôi đã thực hiện hàng trăm công trình lớn nhỏ trải dài khắp các tỉnh thành, từ từ đường, nhà thờ họ đến những ngôi nhà gỗ 3 gian, 5 gian, 7 gian bề thế.

Điểm mạnh của Nam Thành Phát không chỉ nằm ở đội ngũ thợ cả am hiểu tinh hoa nghề mộc, mà còn ở lực lượng nhân viên trẻ trung, tận tâm – những người luôn sẵn sàng đồng hành cùng khách hàng từ bản vẽ cho đến ngày khánh thành. Đặc biệt, gia chủ hoàn toàn có thể tham quan trực tiếp công trình thực tế hoặc ghé xưởng sản xuất để tận mắt cảm nhận tay nghề, chất lượng sản phẩm.

Hãy gửi yêu cầu tư vấn cho chúng tôi qua FORM hoặc qua hotline 0836 937 999 / 0889 889 663 để được tư vấn những mẫu nhà phù hợp nhanh chóng và chuẩn xác nhất.

>>> Tham khảo thêm những mẫu thiết kế nhà gỗ cổ truyền đẹp TẠI ĐÂY.

>>> Theo dõi các tin tức thi công nhà gỗ cổ truyền tiêu biểu TẠI ĐÂY.

>>> Tham khảo thêm những video hay về nhà gỗ TẠI ĐÂY.

Xem thêm:

* Tìm hiểu về Công ty Cổ phần AFP Nam Thành Phát.

* Tầm quan trọng của bản vẽ thiết kế trong thi công nhà gỗ cổ truyền| Nam Thành Phát

* Chất lượng dịch vụ của nhà gỗ Nam Thành Phát có tốt không?

* Các bước thi công hoàn thiện một căn nhà gỗ tại Nam Thành Phát

MỌI THÔNG TIN CHI TIẾT XIN LIÊN HỆ:

CÔNG TY CỔ PHẨN AFP NAM THÀNH PHÁT